مرضیه هنری چوبر؛ مرتضی قورچی
چکیده
منطقه شمال آفریقا و کشور لیبی ازجمله مناطق جغرافیایی پیرامونی برای ایران هستند که جمهوری اسلامی ایران در آن سطحی از علایق ژئوپلیتیکی را دارا بوده است. این علایق ژئوپلیتیکی اما به‌واسطه فاصله جغرافیایی زیاد به‌صورت قابل‌توجهی با کنش ژئوپلیتیک ایران در منطقه همراه نبوده است. به‌بیان‌دیگر هرچند موقعیت راهبردی شمال آفریقا به‌مثابه ...
بیشتر
منطقه شمال آفریقا و کشور لیبی ازجمله مناطق جغرافیایی پیرامونی برای ایران هستند که جمهوری اسلامی ایران در آن سطحی از علایق ژئوپلیتیکی را دارا بوده است. این علایق ژئوپلیتیکی اما به‌واسطه فاصله جغرافیایی زیاد به‌صورت قابل‌توجهی با کنش ژئوپلیتیک ایران در منطقه همراه نبوده است. به‌بیان‌دیگر هرچند موقعیت راهبردی شمال آفریقا به‌مثابه یک مشوق سبب جلب‌توجه ایران به این منطقه شده است، اما محدودیتهای جغرافیایی مانع از آن شده است که جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با سایر مناطق جغرافیایی پیرامونی حضور فعالی در این منطقه داشته باشد. بااین‌وجود فقدان حضور ملموس ایران در این منطقه را نمیتوان به‌صراحت به معنای بی‌اهمیت بودن منطقه شمال آفریقا برای گفتمان ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران دانست. همین موضوع باعث شده است که نویسندگان این پژوهش تلاش نمایند تا به دنبال پاسخگویی به این پرسشها باشد که منطقه شمال آفریقا و به‌ویژه کشور لیبی در گفتمان ژئوپلیتیکی ایران از چه جایگاهی برخوردار هستند و در طول زمان تغییرات احتمالی در گفتمان ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران نسبت به این منطقه چه بوده است؟ برای پاسخگویی به این پرسش در این مقاله گفتمانهای ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در قبال لیبی در قالب 5 دوره مختلف موردبررسی قرارگرفته است. یافتههای این پژوهش نشان‌دهنده آن است که از زمان شکلگیری جمهوری اسلامی ایران تحت تأثیر رویکرد آرمان‌گرایی و علایق رهبران سیاسی ایران برای همراه نمودن سایر حکومتهای انقلابی سطحی از همراهی میان لیبی و ایران قابل‌مشاهده بوده است و این روند تا پایان دوره نخست (1368) ادامه داشته است. اما در دورههای بعدی تحت تأثیر گرایش نسبی بخشی از بدنه تصمیمساز در سیاست خارجی ایران به سمت واقع‌گرایی نقش و اهمیت لیبی در گفتمان ژئوپلیتیکی ایران به‌مرور کاسته شده است. بااین‌وجود تحت تأثیر برخی عوامل ژئوپلیتیکی و خیزش مجدد رویکردهای آرمان‌گرایانه و انقلابی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران لیبی در گفتمان ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران بخشی از اهمیت سابق خود را بازیافته است.
